Wat de film The Kings speech mij leerde over communicatie

Pasgeleden bekeek ik ‘The Kings Speech’, een indrukwekkende film over het leven van Albert, de prins van Engeland. De film begint met het moment waarin hij namens zijn vader, Koning George V, een toespraak voor moet lezen. Hij staat oog in oog met een afgeladen stadion en bovendien een microfoon waarmee hij uitgezonden wordt op de nationale radio. Hij is daar zichtbaar erg nerveus over en al snel wordt duidelijk waarom: Prins Albert stottert namelijk vreselijk.

Als kijker werd ik onmiddellijk meegezogen in de vernedering die deze man moest ondergaan door te spreken voor zoveel mensen, maar nog meer door het onbegrip dat in zijn familiekring heerste over zijn spraakstoornis, waardoor hij toch in dat stadion voor die microfoon belandde.

Tegelijk besefte ik dat – ondanks de overduidelijke culturele en sociale verschillen – prins Alberts probleem niet zo ver verwijderd ligt van onszelf. Tijdens een lezing van auteur en columnist Karen Romme hoorde ik dat ‘spreken in het openbaar’ op nummer vijf staat in de lijst met grootste angsten in Nederland. Ik kan me niet voorstellen dat alle mensen die dat hebben ingevuld stotteren.

Het is voor veel mensen zonder spraakgebrek al een eng moment. En toch worden we er – bijvoorbeeld door onze functie – regelmatig toe gedwongen om deze angst onder ogen te zien. Met alle gevolgen van dien. Hoe vaak ben je niet bij een presentatie of belangrijk gesprek vandaan gekomen met het gevoel dat het veel beter had gekund? Dat je niet het gevoel hebt dat je je verhaal echt goed over hebt kunnen brengen op je publiek? Hoe kun je nu een presentatie geven zonder ten prooi te vallen aan bibberknieën, zweethanden en – in het ergste geval – een black-out?

1. Bereid je goed voor

Dit klinkt natuurlijk als het intrappen van een open deur, maar hoort wel in dit rijtje thuis. Zonder goede voorbereiding bestaat het gevaar dat je dichtslaat of afdwaalt. Een gedegen voorbereiding geeft je rust omdat je precies weet wat je wilt zeggen, met welk doel en in welke volgorde. Dat komt je communicatie ten goede. Maak bij de voorbereiding gebruik van presentatieprogramma’s als Powerpoint. Oefen je presentatie eventueel voor de spiegel of een bereidwillige huisgenoot en sta dan ook open voor kritiek.

Door de presentatie van tevoren een keer helemaal door te werken ontdek je of er nog delen van je presentatie zijn die beter kunnen. De bereidwillige huisgenoot kan wel eens een onmisbare bron van informatie blijken als hij of zij daarna ook wat vragen stelt. Zo kun je je voorbereiden op de vragen die je misschien krijgt en daarop alvast voor jezelf een antwoord formuleren.

2. Maak gebruik van beeldmateriaal

Presentaties die voorzien zijn van beeldmateriaal worden veel beter onthouden dan presentaties waar alleen gebruik wordt gemaakt van tekst. Ook als je onderwerp zich niet speciaal leent voor het gebruik van afbeeldingen is het mogelijk om beeldmateriaal in je presentatie in te bouwen. Je kunt je presentatie bijvoorbeeld beginnen met een grappige anekdote, kracht bijgezet door een foto, om het ijs te breken. Belangrijk is dan wel dat je daarna een zogenaamd bruggetje inbouwt waardoor je via die foto bij je onderwerp beland.

3. Sta achter je verhaal

In mijn vrije tijd treed ik soms op als vocalist bij een band of alleen met een pianist. Dit doe ik alweer 10 jaar en in die tijd heb ik een belangrijke les geleerd: Enthousiasme is aanstekelijk. Als jij enthousiast bent over het onderwerp waarover je spreekt – of zingt – zal dit overslaan op je publiek. Als ik, als solist, gevoelloos mijn tekst af sta te draaien, zal de boodschap niet overkomen op mijn publiek. Door me in te leven in het nummer en achter die boodschap te staan, bereik ik mijn publiek met een tekst die ik niet eens zelf geschreven heb. Moet je nagaan wat er gebeurt als je een zelfgeschreven presentatie enthousiast kan brengen?

4. Wees kort en bondig

Vraag je tijdens het voorbereiden van je presentatie altijd af: Is deze informatie op dit moment relevant voor je publiek? Veel mensen zijn geneigd om tijdens een presentatie uitgebreid te vertellen over de toedracht en totstandkoming van het onderwerp. Dat is waar ze het meest over weten en waar ze zich het minst onzeker over voelen. Maar voor het publiek is dit lang niet altijd interessant.
Bijvoorbeeld: Je moet een presentatie geven over een website die je voor een klant hebt ontworpen en gebouwd. Je staat dan waarschijnlijk tegenover een of meerdere leidinggevenden en eventueel iemand die, na oplevering, de website moet gaan bijhouden. Deze mensen zijn absoluut niet geïnteresseerd in jouw ontwikkelproces. Ze willen veel liever weten waarom je voor een bepaalde layout en kleurstelling hebt gekozen en hoeveel gemak ze later hebben van de toegankelijke user-interface. En vooral: wat levert het nieuwe ontwerp deze klant op? Stip je ontwerpproces daarom even kort aan – om wel te laten zien dat je er veel aandacht aan hebt besteed – en ga daarna verder met relevante informatie. Als de klant meer over je ontwerp wil weten, zal hij daar wel vragen over stellen.

5. Relativeer

Ik heb ooit de tip gekregen om me mijn publiek voor te stellen in hun ondergoed op het moment dat ik zenuwachtig word. Ik kan je vertellen dat dat geheel afhankelijk is van het publiek. Tijdens een concert in een bejaardentehuis wilde ik daar toch liever niet aan denken! Op dat moment heb ik me maar vastgehouden aan een andere tip die ik kreeg van een ‘oude rot in het vak’: Denk aan iets dat je dierbaar is. Dan straal je rust en positiviteit uit.
Hoe goed je voorbereiding ook is, daarna komt altijd het moment van de waarheid. Het moment dat je moet gaan staan en je presentatie moet beginnen. En dat blijft spannend. Door je voorbereiding sta je al iets steviger in je schoenen. Wat ook helpt is relativeren. De mensen die voor je zitten zijn, hoe belangrijk hun functie ook is, ook maar mensen!

Hoofdrolspeler Colin Firth won een oscar voor Beste Acteur voor zijn rol in ‘The King’s Speech’ en dat is geen wonder. Ik heb zelden zo’n knap staaltje acteerwerk gezien. En misschien ligt daar wel de sleutel tot het succes van presenteren: Als je niet zeker bent van jezelf, dan doe je toch gewoon alsof?!